SUNUM ÖZETİ

Giriş/Amaç: Geçmişten günümüze bilgi nesilden nesile aktarılarak ulaşmıştır. Bu çalışmanın amacı geçmişte kendi kültürümüze ait çalışmaların hatırlanmasına katkı sağlamak için Şemseddin-i İtaki’ye ait ilk Türk resimli anatomi kitabındaki ürogenital sistem ile ilgili tasvirlerin incelenmesidir.

Gereç ve Yöntem: İstanbul Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi’nde Bağdat’lı Vehbi kısmında  1476 numarada kayıtlı bulunan Şemseddin-i İtaki’ye ait “Kitâb-ı Teşrîh-i Ebdân ve Tercümân-ı Kıbâle-i Feylesûfân” ile Prof. Dr. Esin Kahya’ya ait bu kitapla ilgili “Şemseddin-i İtaki’nin Resimli Anatomi Kitabı” isimli eseri  incelendi. Kitap içinde ürogenital anatomi  ile ilgili olan tasvirler detaylı olarak değerlendirildi.

Bulgular: İtaki’nin anatomi kitabının son bölümü ürogenital sisteme aittir. Mesane başı sivri ve altta üretra ile bağlantısı olan bir yapı şeklinde anlatılmıştır. Üretranın başlangıcında idrar çıkışını kontrol eden bir sfinkterden bahsedilmektedir. Erkek genital sistemi içinde testis ve penis anlatılmaktadır. Testis içinde ductus deferens ve kan damarları ile ilgili bilgiler bulunmaktadır. Uterus İtaki’ye göre liflerden yapılan bir iç zara sahiptir ve vajen 6 ile 10 parmak arasında bir uzunluğa sahiptir. Bu eserde embriyoloji ile ilgili bilgilere de rastlanmaktadır ve uterusta yerleşmiş fetus ayrıca resmedilmiştir.

Sonuç: Teşrih-i Ebdan yani İnsan Anatomisi kitabı bilinen Türkçe yazılmış ilk anatomi kitabıdır. Bu kitabın yazılmasının amacının eski anatomi bilgilerinin derlenerek İtaki’nin kendi gözlemlerini de eklemesiyle kendisinden sonra gelen hekimlere aktarılması olduğu bilinmektedir. İtaki’nin anatomi kitabında güncel bilgilerle ürogenital sistem detaylı olarak anlatılmıştır. Kendi hekimlik mirasımıza sahip çıkmak adına bu eserlerin ve yazarlarının bilinmesinde ve hatırlanmasında fayda bulunmaktadır.

Aim: Information has been tranferred from generation to generation from past to present. The aim of this study was to investigate the descriptions about urogenital system in the first Turkish pictorial anatomy atlas which belongs to Åžemseddin-i Ä°taki in order to support the memory of studies from our own past culture.

Material and Methods: “Kitâb-ı Teşrîh-i Ebdân ve Tercümân-ı Kıbâle-i Feylesûfân” written by Şemseddin-i İtaki in İstanbul Süleymaniye Library of Hand Written Books Vehbi of Baghdad section catalogue no. 1476 and “Şemseddin-i İtaki’s Pictorial Anatomy Book” written by Prof. Dr. Esin Kahya have been reviewed. Urogenital anatomic descriptions in the book have been evaluated in detail.

Results: The last section of İtaki’s book is reserved for urogenital system. Bladder has been described as a spinous structure in connection with the urethra  below. A sphincter has been mentioned at the beginning of the urethra which controls the urine flow. Testis and penis are described in male genital system. There is information about ductus deferens and blood vessels inside the testis. Uterus is made up of interior bundles according to İtaki and vagina has a length of 6 to 10 fingers. In this book, there is also information about embryology and fetus located in the uterus has also been pictured.

Conclusion: Teşrih-i Ebdan, meaning Anatomy of the Body is the first known Turkish anatomy book. The aim of writing this book has been known to review the old anatomy knowledge while adding İtaki’s own observations and transferring this information to the next generation of physicians coming after him. Urogenital system has been reviewed in detail with contemporary body of knowledge in İtaki’s anatomy book. We need to know and remember these books and their writers to  protect our own medical heritage.